Dzień 23 stycznia 2017 r. stanie się być może datą przełomową w prowadzonej od lat wojnie ze smogiem. Co prawda tylko w województwie małopolskim, ale od czegoś trzeba zacząć. Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął wczoraj jednogłośnie uchwałę w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa małopolskiego ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw, czyli tak zwaną uchwałę antysmogową. To drugi taki akt w Polsce (pierwszą uchwałę przyjęto, o czym wielokrotnie pisaliśmy, dla Krakowa), a pierwszy, który obejmie cały region.
Czym jest uchwała antysmogowa?
Uchwałą antysmogową nazywa się potocznie uchwałę będącą aktem prawa miejscowego, podejmowaną przez sejmik województwa na podstawie art. 96 Prawa ochrony środowiska. Więcej na temat tego przepisu (w jego obecnym, znowelizowanym brzmieniu) pisaliśmy w artykule Mała wielka ustawa. Czy „poprawka Arkita” sprawi że zaczniemy oddychać czystym powietrzem?
Ustawodawca pozostawił sejmikom województw stosunkowo dużą swobodę w zakresie ustalania treści uchwały antysmogowej. Może ona wprowadzać całkowity zakaz spalania paliw stałych (tak właśnie postąpiono w uchwale krakowskiej), albo różnego rodzaju ograniczenia w tym zakresie. W przypadku uchwały podjętej dla całego województwa zakaz spalania jakichkolwiek paliw stałych w celach grzewczych nie wchodził w rachubę, ponieważ wiele gmin nie ma dostępu do sieci gazowej lub ciepłowniczej. Należało zatem wprowadzić takie ograniczenia, aby zmniejszyć negatywny wpływ spalania węgla i drewna na środowisko.
Treść uchwały
Uchwała antysmogowa dla Małopolski przewiduje następujące ograniczenia:
- W stosunku do urządzeń dostarczających ciepło do systemu centralnego ogrzewania (kotły CO) – dopuszczone do eksploatacji będą wyłącznie instalacje, które spełniają łącznie następujące wymogi:
- spełniają minimalne poziomy dla sezonowej efektywności energetycznej i normy emisji zanieczyszczeń dla sezonowego ogrzewania pomieszczeń określone w punkcie 1 załącznika II do Rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1189, tj. spełniające wymogi ekoprojektu i nie istnieje w nich możliwość ręcznego podawania paliwa, za wyjątkiem instalacji zgazowujących paliwo (dopuszczone będą wyłącznie kotły z automatycznym podawaniem paliwa);
lub:
- spełniają wymogi określone dla klasy 5 według normy PN-EN 303-5:2012, jeżeli ich eksploatacja rozpocznie się przed dniem 1 lipca 2017 r.
- W stosunku do urządzeń wydzielających ciepło bezpośrednio, w połączeniu z przenoszeniem do cieczy lub w połączeniu z systemem dystrybucji gorącego powietrza (kominki, piece) – dopuszczone do eksploatacji będą wyłącznie instalacje spełniające wymogi ekoprojektu (patrz wyżej).
- Zakaz stosowania paliw, w których udział masowy węgla kamiennego lub węgla brunatnego o uziarnieniu 0-3 mm wynosi powyżej 15% (dotyczy to przede wszystkim miałów, mułów i flotokoncentratów węglowych) oraz zakaz stosowania paliw zawierających biomasę o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20%.
Etapowa realizacja uchwały
Uchwała będzie wdrażana stopniowo, począwszy od wejścia w życie 1 lipca bieżącego roku, a całkowita realizacja jej zapisów nastąpi dopiero z dniem 1 stycznia 2027 roku.
Opisany wyżej w punkcie 3 zakaz stosowania wysokoemisyjnych paliw wejdzie w życie 1 lipca 2017 r. W odniesieniu do kotłów, pieców i kominków, data wejścia w życie obowiązku spełnienia wymogów określonych w uchwale antysmogowej jest uzależniony od kilku czynników.
Kotły, kominki i piece nowe, instalowane od 1 lipca 2017 r. będą musiały bezwarunkowo spełniać wymogi opisane wyżej w pkt. 1.a. i 2. Inaczej wygląda sprawa z urządzeniami istniejącymi – zainstalowanymi przed tą datą.
Istniejące kotły CO pozaklasowe – wysokoemisyjne urządzenia niespełniające wymogów klasy 3, 4, i 5, określonych w normie PN-EN 303-5:2012 (potocznie nazywane kopciuchami), będzie można eksploatować do końca 2022 roku. Ich używanie będzie zabronione od 1 stycznia 2023 r.
Czas na wymianę istniejących kotłów CO spełniających wymogi klasy 3 i 4 wyniesie 10 lat, zakaz ich eksploatacji wejdzie w życie dopiero 1 stycznia 2027 roku.
Istniejące piece i kominki należy wymienić na spełniające wymogi ekoprojektu przed 1 stycznia 2023 r., chyba że będą osiągać sprawność cieplną na poziomie co najmniej 80% lub zostaną zaopatrzone w urządzenia zapewniające redukcję emisji pyłu do poziomu zgodnego z ekoprojektem.
Czy uchwała jest konieczna?
W trakcie prac nad aktualizacją programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego przeprowadzono analizę różnych wariantów uchwały antysmogowej, z uwzględnieniem jej braku lub przyjęcia wariantu łagodniejszego, który dopuściłyby bezterminowe stosowanie kotłów 3 lub 4 klasy. Badania wykazały, że tylko uchwała wprowadzająca wymogi na poziomie ekoprojektu doprowadzi do przestrzegania norm jakości powietrza ustalonych dla pyłu PM10, PM2,5 oraz benzo(a)pirenu.
Koszt realizacji uchwały szacuje się na 4,8 mld zł do 2023 r. Jednocześnie oszacowane zaoszczędzone koszty zewnętrzne związane z poprawą jakości powietrza w wyniku wdrożenia uchwały to około 2,9 mld zł rocznie.
Warto również podkreślić, że spośród 11 850 uwag wniesionych w przebiegu konsultacji społecznych projektu uchwały antysmogowej, jedynie w 22 wyrażono sprzeciw wobec jej wdrożenia.
Łyżka dziegciu
Pewne wątpliwości budzi pominięcie w uchwale kotłów służących wyłącznie do podgrzewania wody użytkowej. Wydaje się, że takie urządzenia nie są objęte jej zapisami. Tym samym legalne będzie użytkowanie kotła pozaklasowego (tzw. kopciucha), opalanego mułem węglowym, o ile nie będzie on podłączony do instalacji CO. Kwestia ta wymaga jednak głębszej analizy.
Sprzeciw może budzić pozostawienie aż 10 lat na wymianę kotłów spełniających wymogi 3 i 4 klasy. Należy jednak podkreślić, że takie urządzenia emitują znacznie mniej zanieczyszczeń niż kotły pozaklasowe, a wymiana tych ostatnich jest priorytetem.
Główny problem związany z uchwałą antysmogową wynika jednakże z zaniechań władz centralnych. Uchwała antysmogowa wprowadza ograniczenia w zakresie stosowania określonych urządzeń i paliw, ale nie można za jej pomocą zakazać ich sprzedaży. O ile od 1 lipca 2017 r. na terenie Małopolski zabronione będzie spalanie mułów i flotokoncentratów węglowych, to paliwa te nadal będzie można legalnie sprzedawać. Pojawia się zatem wątpliwość, czy zapisy uchwały, zwłaszcza w zakresie ograniczenia stosowania określonych paliw, nie pozostaną martwe. Zakaz sprzedaży wysokoemisyjnych kotłów i paliw złej jakości wprowadzić można jedynie rozporządzeniami. Prace nad nimi rzekomo trwają w Ministerstwie Energii i Ministerstwie Środowiska, ale podobne zapowiedzi słyszymy już od wielu lat.
Zachęcamy do zapoznania się z pełną treścią uchwały antysmogowej wraz z uzasadnieniem.
