Wbrew ostatnim kłopotom w Państwowej Komisji Wyborczej, okazuje się, że system kontroli sprawowanej przez PKW nad wyborami oraz finansami partii politycznych jest w Polsce na całkiem wysokim poziomie, przynajmniej w porównaniu z innymi krajami. W marcu 2015 r. Frank Bold Society, we współpracy z Fundacją Frank Bold oraz Slovak Governance Institute, opublikował – w ramach realizacji projektu Inviting stakeholders to the process of monitoring anti-corruption legislation and policies in Poland, Czech Republic and Slovakia, finansowanego ze źródeł DG HOME Komisji Europejskiej – raport pt. Kontrola financování stran. Porovnání dohledových institucí ve vybraných evropských státech (Kontrola finansowania partii politycznych. Porównanie instytucji nadzorczych w wybranych krajach europejskich).
W raporcie tym opisano rozwiązania legislacyjne dotyczące nadzoru nad finansowaniem partii politycznych w Polsce, Wielkiej Brytanii, Portugalii, Francji, Włoszech, Norwegii, Estonii, Czechach oraz na Słowacji.
W czterech pierwszych rozdziałach raportu opisano organizację systemu nadzoru, ze szczególnym uwzględnieniem natury poszczególnych organów nadzorczych (w tym takie informacje jak skład organu, wymagane od jego członków kwalifikacje, kadencyjność), rodzaje sankcji wymierzanych za łamanie przez partie polityczne prawa (wraz z przedstawieniem konkretnych przykładów z praktyki polskiej Państwowej Komisji Wyborczej), sposób wyboru niezależnych audytorów, badających sprawozdania finansowe partii politycznych (którymi w polskim przypadku są biegli rewidenci) oraz inne kwestie związane z przejrzystością nadzoru nad finansami partii politycznych i publicznym dostępem do tych informacji. Wskazano również, że tylko w 5 krajach członkowskich Unii Europejskiej nie istnieje organ nadzorujący finansowanie partii politycznych (Czechy, Niemcy, Dania, Holandia i Belgia).
W rozdziale piątym opisano część zidentyfikowanych w poszczególnych krajach problemów, wśród których warto wspomnieć o braku pełnej niezależności organów nadzorczych od polityków (co na szczęście nie dotyczy polskiej PKW), brakach kadrowych i finansowych, braku kontroli proaktywnej czy też braku kontroli wydatków z funduszy pozyskiwanych od osób prywatnych, niewystarczająco skutecznej współpracy między organami nadzorczymi i innymi organami państwa (np. izbami kontroli, organami podatkowymi, organami ścigania), a także nieprzystającym do współczesnych możliwości technicznych systemie publikacji wyników kontroli i innych danych, uzyskiwanych przez organy nadzorcze (które to problemy dotyczą także sytuacji w Polsce).
W odniesieniu do wskazanych problemów w raporcie przedstawiono szereg ogólnych rekomendacji – które powinny być dostosowane przez każde z badanych państw do ich systemów prawnych – wśród których należy wskazać wprowadzenie pełnej niezależności politycznej organów nadzorujących finansowanie partii politycznych, wyposażenie tych organów w wystarczające środki finansowe, kadrowe oraz odpowiednie instrumenty prawne, by sprawowane przez nie kontrole była jak najbardziej efektywna, wprowadzenie proporcjonalnych i skutecznie odstraszających sankcji za łamanie prawa, a także stworzenie nowoczesnego i transparentnego systemu publikowania uzyskiwanych przez organy nadzorcze informacji.
W ramach prac nad raportem wykorzystano ustawodawstwo poszczególnych krajów, wraz z odpowiednimi raportami ewaluacyjnymi przygotowanymi przez działającą w ramach Rady Europy Grupę Państw Przeciwko Korupcji (GRECO), a także dane publikowane przez poszczególne organy nadzorujące finansowanie partii politycznych i inne instytucje krajowe.
Raport został uzupełniony tabelą, w której porównano wszystkie najważniejsze elementy systemu nadzoru nad finansowaniem partii politycznych w poszczególnych krajach.
Tekst raportu (w języku czeskim) można pobrać tutaj.
Publikacja współfinansowana przez Program Unii Europejskiej: Prevention of and Fight against Crime. Dokument wyraża opinie jedynie jego autora, Komisja nie ponosi odpowiedzialności z tytułu jakiegokolwiek wykorzystania zawartych w nim informacji.
