Skutki zmian klimatu są już odczuwalne na całym świecie i przedsiębiorstwa muszą się liczyć z ich wpływem na prowadzoną działalność. Postanowienia Porozumienia Paryskiego i eksperci Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) wskazują na konieczność pilnego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i budowy gospodarki odpornej na skutki zmian klimatu. By osiągnąć ten cel, niezbędne są zdecydowane działania. Europejski Zielony Ład zawiera pakiet rozwiązań, które dążą do osiągnięcia przez Unię Europejską statusu neutralnej klimatycznie do 2050 roku. Tego typu zmiana niesie ze sobą nie tylko ryzyko, ale i szanse związane z możliwością uzyskania finansowania o niespotykanej skali i dynamice dla wszystkich sektorów gospodarki.
Stopień przystosowania modeli biznesowych przedsiębiorstw do neutralnej klimatycznie przyszłości to element, który będzie miał decydujące znaczenie dla sukcesu i dalszego rozwoju spółek. Larry Fink – prezes BlackRock, jednego z największych funduszy inwestycyjnych na świecie, w swoim ostatnim liście do kadr zarządzających wskazuje: „Panowało powszechne przekonanie, że pandemia odwróci uwagę świata od kryzysu klimatycznego. Stało się jednak zupełnie inaczej, a relokacja kapitału przyspieszyła nawet bardziej niż zakładałem”. W tej sytuacji przedsiębiorstwa będą musiały opracować kompleksowe plany transformacji klimatycznej obejmujące główne aspekty swojej strategii biznesowej. Coraz więcej podmiotów już zaczyna się przygotowywać do tych przemian i to te spółki staną się liderem wyścigu o zrównoważone fundusze. Jak zauważył Paul Polman, były prezes Unilever: „Wysyp korporacyjnych planów dekarbonizacji i inicjatyw na rzecz zrównoważonego rozwoju osiągnął imponujące apogeum”. Jednocześnie dodaje: „Niestety to samo można powiedzieć o greenwashingu (…). Jak dotąd dane na temat ESG nie są wystarczająco rzetelne, spójne i porównywalne, co sprawia, że menedżerowie zarządzający aktywami mają problem z ustaleniem, gdzie należy skierować inwestycje”.
Wyniki pierwszej tury badania sprawozdawczości spółek w Polsce i Hiszpanii w zakresie zagadnień zrównoważonego rozwoju za 2021 rok
Celem unijnej strategii zrównoważonego finansowania jest przeznaczenie dodatkowych 500 miliardów euro rocznie na prywatne inwestycje w zrównoważoną działalność biznesową. Żeby skorzystać z tej możliwości, przedsiębiorcy muszą być postrzegani jako rzetelni oraz odpowiedzialni za swoje działania, co również znajdzie odzwierciedlenie poprzez raportowanie właściwych danych dotyczących zagadnień zrównoważonego rozwoju. Dalsze wskazówki systemu zainicjowanego dyrektywą w sprawie raportowania niefinansowego (NFRD) zostaną uściślone przepisami nowej dyrektywy w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD). Akt ten wprowadzi obowiązkowe normy unijnej sprawozdawczości. Dzięki standardom zobowiązane podmioty będą dysponować jasnymi wytycznymi, w jaki sposób ustalać cele klimatyczne oraz opisywać postępy w tym zakresie, dokonane w poszczególnych horyzontach czasowych. Zostaną także rozwiane wątpliwości, jak przeprowadzać analizy scenariuszy i z których KPI należy korzystać przy ocenie ryzyka, możliwości, efektywności i oddziaływań.
Artykuł omawia dwie kwestie:
Które informacje mają dla przedsiębiorstw kluczowe znaczenie w kontekście planów transformacji klimatycznej?
Jakie istotne problemy muszą zostać rozwiązane przez unijne standardy w zakresie ujawniania informacji dotyczących klimatu, by zapewnić wsparcie podmiotom dążącym do zmiany modelu biznesowego czy strategii w celu dokonania transformacji?
Informacje kluczowe w kontekście transformacji klimatycznej
Unijne rozporządzenie w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (SFDR) oraz Taksonomia UE określiły kategorie informacji, do których ujawniania i pozyskiwania instytucje finansowe będą zobowiązane (o czym szczegółowo piszemy w naszym poprzednim artykule). Banki czy ubezpieczyciele objęte nowymi regulacjami niewątpliwie będą wymagać od swoich klientów dostarczenia takich informacji, które umożliwią zadośćuczynieniu obowiązkom sprawozdawczym.
Ujawnieniu podlegają dwie kategorie informacji mające związek z modelem biznesowym przedsiębiorstwa: plany transformacji klimatycznej oraz analiza ryzyka i możliwości związanych ze zmianą klimatu. Obecnie obowiązujące przepisy, tj. NFRD, zawierają poszczególne kategorie danych, w tym związane z ochroną środowiska, które musiały ujawniać poszczególne duże podmioty, jednakże zdecydowanie wymagały one uściślenia – jak to uczyni CSRD.
– Obecnie około 300 spółek publikuje w Polsce sprawozdania niefinansowe. Proces ten jest stymulowany wymogami regulacyjnymi tzw. dyrektywą NFRD, która obejmuje największe spółki notowane na giełdzie, banki, fundusze inwestycyjne i inne jednostki zainteresowania publicznego. Z drugiej strony coraz częściej firmy podają takie dane ze względu na potrzeby zgłaszane przez inwestorów, którzy wyraźnie deklarują: ujawnienie danych niefinansowych jest podstawą dla naszych decyzji inwestycyjnych w kontekście budowy 30% czy 50% portfeli. Niestety dostępne na rynku sprawozdania mają wiele mankamentów: dane są nieporównywalne, tworzone według różnych standardów, często są trudno dostępne, a prezentowany katalog wskaźników jest tworzony wybiórczo, czyli według zasad przyjętych przez raportujące spółki – komentuje dr Tomasz Wiśniewski, Wicedyrektor Działu Rozwoju Produktów Informacyjnych i Indeksów Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.
– Należy oczekiwać, że nowe regulacje pozytywnie wpłyną na standardy raportowania niefinansowego. Będą skutkować wzrostem znaczenia kwestii zrównoważonych w strategiach przedsiębiorstw, co powinno się przełożyć na ich pozytywne postrzeganie przez inwestorów. Właściwa implementacja działań z zakresu zrównoważonego rozwoju może mieć wymierne korzyści dla samych podmiotów, wyrażające się poprzez wzrost osiąganych przychodów oraz adekwatny monitoring ryzyk – dodaje dr Tomasz Wiśniewski.
Poniżej wyjaśniamy, na jakie informacje i dane trzeba zwrócić uwagę, żeby rzetelnie wywiązać się z obowiązku raportowania.
1. Plany transformacji klimatycznej
Plany transformacji klimatycznej to ogólne założenia zmiany modelu biznesowego przedsiębiorstwa zmierzającego do osiągnięcia przez gospodarkę statusu neutralnego dla klimatu, z jednoczesnym uwzględnieniem i zamiarem uzyskania z tego tytułu korzyści. Neutralność klimatyczna to innymi słowy zerowy bilans emisji gazów cieplarnianych netto. Europejski Zielony Ład, najważniejszy unijny program transformacji gospodarczej, zakłada, że cel ten zostanie zrealizowany do 2050 roku. Plan powinien przedstawiać drogę dochodzenia przedsiębiorstwa do „neutralności klimatycznej” wraz z pośrednimi punktami kontrolnymi, które zagwarantują, że wyznaczony cel zostanie osiągnięty w odpowiednim czasie.
Przedsiębiorstwa mają w tym procesie podwójną rolę do odegrania. Po pierwsze, muszą wyeliminować swoje pośrednie i bezpośrednie emisje oraz zlikwidować szkodliwą dla klimatu działalność – w całym łańcuchu wartości. Po drugie, mogą podjąć działalność, która ułatwi osiągnięcie neutralności klimatycznej, na przykład poprzez inwestycje w przedsięwzięcia związane z wytwarzaniem energii odnawialnej, ekologiczny transport, przemysłu budowlany, rozwiązania IT i – rzecz jasna – udzielanie takiego finansowania.
Wśród najważniejszych kwestii, które przedsiębiorstwa, a także inwestorzy, ubezpieczyciele i banki muszą wziąć pod uwagę w swoich planach transformacji, są:
– cele redukcji emisji dwutlenku węgla odnoszące się do całości generowanych przez nich emisji (przedsiębiorstwa finansowe powinny skupić się na śladzie węglowym swoich inwestycji), w tym:
- cele krótko- (2025/2030), średnio- (2035/2040) i długoterminowe (2050),
- etapy przystosowania działań firmy do wymogów celu 1,5°C wraz z informacją na temat źródeł i szczegółów scenariusza, na którym bazuje plany
– plany działania dla perspektywy krótko-, średnio- i długoterminowej uwzględniające plany transformacji dla poszczególnych źródeł emisji oraz ograniczenia w implementacji,
– cel w zakresie opracowania lub inwestowania w produkty i usługi znacząco przyczyniające się do łagodzenia bądź przystosowywania się do skutków zmiany klimatu albo realizacji celów ograniczania ryzyka wyznaczonych przez Taksonomię UE
– alokacja kapitału, w tym plany wydatków kapitałowych na:
- nowe, zrównoważone/zgodne z Taksonomią rodzaje działalności,
- modernizację/likwidację szkodliwej działalności
– mierzenie wyników (przedsiębiorstwa finansowe muszą kontrolować wskaźniki związane z oddziaływaniem swoich aktywów relatywnie do wartości inwestycji):
- źródło i intensywność emisji gazów cieplarnianych: Zakres 1 (bezpośrednie), 2 (pośrednie – związane z użyciem energii), 3 (pośrednie – powstające w łańcuchu wartości),
- energia: konsumpcja i/lub produkcja energii ze źródeł odnawialnych; całkowita konsumpcja i efektywność (w sektorach wysokiego zużycia energii),
- udział obrotów i wydatków kapitałowych w działalności zgodnej z Taksonomią, która znacząco przyczynia się do łagodzenia bądź przystosowywania się do zmiany klimatu.
Wyniki pierwszej tury badania sprawozdawczości spółek w Polsce i Hiszpanii w zakresie zagadnień zrównoważonego rozwoju za 2021 rok
Opracowanie planów transformacji klimatycznej wymaga od biznesu przeprowadzenia szeregu analiz.
Po pierwsze, w omawianym planie, ocenie należy poddać cały łańcuch wartości, która pozwoli zidentyfikować kwestie wywierające największy wpływ na klimat, ale także związane z tym źródła ryzyka i możliwości. Podejmowanie przez przedsiębiorców tego typu działań oczekiwane jest przez coraz więcej instytucji finansowych, ustawodawców, ale także przez inwestorów, jako ważny czynnik ku zrozumieniu odporności modelu biznesowego podmiotu i wyznaczenia właściwego kierunku dalszych działań.
– Zrównoważony rozwój jest podstawą naszego biznesu i jednym z filarów Strategii Biznesowej GO.22. To integralna część codziennej działalności Spółki, dlatego w zeszłym roku wdrożyliśmy pierwszą w historii organizacji Strategię Zrównoważonego Rozwoju. Kompleksowo odpowiada ona na najważniejsze obszary, na jakie wpływ ma funkcjonowanie Grupy CCC. Są to: odpowiedzialny produkt, odpowiedzialność względem środowiska naturalnego, odpowiedzialność względem pracowników oraz odpowiedzialność wobec społeczeństwa. W każdym z nich ustalamy priorytety oraz zakładamy coroczne stopniowe zwiększanie celów. Jako lider branży obuwniczej chcemy racjonalnie korzystać z zasobów naturalnych oraz minimalizować negatywny wpływ na otoczenie. Dążymy do redukcji odpadów, zużywanej energii oraz emisji gazów cieplarnianych. W obliczu wyzwań klimatycznych ważne jest dla nas aktywne budowanie świadomości ekologicznej wśród pracowników, klientów i interesariuszy zewnętrznych, skuteczne zarządzanie łańcuchem dostaw oraz inwestowanie z poszanowaniem środowiska naturalnego. Najnowsze postępy w tym zakresie oraz plany na najbliższe lata zaprezentowaliśmy niedawno w naszym Raporcie Zrównoważonego Rozwoju Grupy Kapitałowej CCC za 2020/2021 – mówi Marta Rzetelska, PR Manager Grupy CCC.
W drugiej kolejności przedsiębiorstwa muszą przeprowadzić analizę ryzyka i szans związanych ze zmianą klimatu, co pozwoli im dokładnie poznać kontekst, w którym przyjdzie im rozważać i uzasadniać inwestycje niezbędne dla transformacji. Ramy dla tego typu sprawozdawczości dostarcza Grupa Zadaniowa ds. Ujawniania Informacji Finansowych Związanych z Klimatem (TCFD), której zalecenia zostały przyjęte na całym świecie i stały się podstawą dla standardów opracowanych przez UE.
2. Ryzyka i szanse związane ze zmianą klimatu oraz zarządzanie nimi
Bez zrozumienia ryzyka i możliwości związanych ze zmianą klimatu, przedsiębiorstwa nie będą w stanie opracować efektywnych strategii. Dokonywanie takich działań pozwala obliczyć koszty braku podjęcia czynności, nadać wyższy priorytet właściwym inwestycjom i przyciągnąć kapitał wspierający przejście ku niskoemisyjnym przedsięwzięciom.
Jak wynika z badania CDP, 200 spośród największych światowych spółek giełdowych przewiduje, że zmiana klimatu może kosztować je łącznie niemal 1 bilion USD, przy czym większość strat przypadnie na najbliższe kilka lat. Z drugiej strony wartość niskoemisyjnych szans nwestycyjnych, takich jak wskazany przez 882 europejskie spółki wyższy popyt na pojazdy elektryczne i zieloną infrastrukturę, sięga już 1,22 biliona € – czyli ponad sześć razy więcej niż koszt inwestycji wynoszący 192 miliardy €, co pokazuje inne badanie CDP z 2020 roku.
Uwzględnienie powyższych czynników jest ważne dla przedsiębiorstw ze wszystkich sektorów, jednak to przede wszystkim podmioty posiadające modele biznesowe szczególnie narażone na skutki zmiany klimatu muszą kompleksowo przeanalizować otoczenie regulacyjne oraz odporność klimatyczną.
Przede wszystkim spółki muszą skupić się na analizie w kontekście prowadzonej działalności i ujawnianiu na tej podstawie informacji dotyczących:
– głównych zagrożeń w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej, w tym:
- ryzyka przejścia związanego z przystosowaniem modelu biznesowego do scenariusza 1,5°C z uwzględnieniem unijnej strategii neutralności klimatycznej i kierunku rozwoju przedsiębiorstwa. Pozwoli to na sprawdzenie, czy ich własne cele są wystarczająco ambitne i zbieżne z celami międzynarodowymi oraz jakie mogą być koszty zaniechań w tym aspekcie,
- ryzyk fizycznych takich jak ekstremalne zjawiska pogodowe i zmiany środowiskowe zagrażające aktywom lub łańcuchom wartości. Przy tej analizie należy wziąć pod uwagę inne scenariusze poza scenariuszem związanym z celem 1,5°C.
– szans związanych z potrzebami – również biznesowymi – w zakresie łagodzenia i dostosowywania się do skutków zmiany klimatu, czyli w jaki sposób strategia przedsiębiorstwa, jego produkty i usługi mogą skorzystać na transformacji. Komisja ds. Biznesu i Zrównoważonego Rozwoju stwierdziła, że zrealizowanie Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ (stworzy możliwości rynkowe warte 10 bilionów euro rocznie do 2030 roku.
– włączenie analizy ryzyka i możliwości związanych ze zmianą klimatu do ładu korporacyjnego ma kluczowe znaczenie przy określaniu zakresu zmian, którym trzeba poddać dotychczasowy model biznesowego i strategię. W ten sposób przedsiębiorstwo może udowadniać rzetelność i dojrzałość w kontekście zarządzania ryzykiem i możliwościami klimatycznymi oraz ich integracji z ogólną strategią biznesową. Kwestie ujawniania informacji związanych z zarządzaniem omawiamy szczegółowo w naszym poprzednim artykule pt. „Co na temat ładu korporacyjnego musi znaleźć się w sprawozdaniach ESG?”.
Analizie powinna towarzyszyć ilościowa ocena nakładów finansowych w odniesieniu do możliwych do oszacowania kwestii, , na przykład kosztów emisji dwutlenku węgla lub uprawnień do tego, czy rozwoju rynku dla zrównoważonych produktów i usług.
| Potrzeba przeprowadzenia kompleksowej analizy jest szczególnie pilna w przypadku banków i inwestorów instytucjonalnych. Przedsiębiorstwa energetyczne również muszą mieć absolutną jasność co do wpływu polityk publicznych na prowadzone modele biznesowe, aczkolwiek dokonanie tego typu analizy jest stosunkowo proste. Te podmioty, które bezpośrednio nie wywierają dużego wpływu na klimat, ale są zależne od łańcuchów dostaw operujących w narażonych regionach, powinny skorzystać z narzędzi do geomodelowania ryzyka fizycznego. Z kolei przedsiębiorcy, którym nie zagraża żadne oczywiste ryzyko, muszą przynajmniej wziąć pod uwagę rosnące ceny energii i rozważyć możliwości związane z produktami i usługami, które ich sektor może dostarczyć, żeby pomóc w łagodzeniu skutków zmiany klimatu. Dobrym punktem wyjścia jest biuletyn techniczny SASB dotyczący ryzyka klimatycznego w edycji z 2021 roku, który pokazuje zagrożenia i możliwości związane ze zmianą klimatu dla 77 branż. Dwa inne źródła, z których korzysta część spółek, to Inicjatywa Science-Based Targets oraz Inicjatywa Transition Pathways. |
Kluczowe problemy, które muszą zostać rozwiązane przez unijne standardy w zakresie sprawozdawczości
dotyczącej klimatu
Znajdujemy się w decydującym momencie dla Unii Europejskiej i operujących na jej terenie przedsiębiorstw. Stoimy na progu transformacji w kierunku niskoemisyjnej i odpornej gospodarki. Jeszcze nigdy wyzwania nie były tak poważne, szanse – tak rewolucyjne, a zakres i tempo zmian tak ogromne jak obecnie.
Jak jednak wykazało przeprowadzone przez Alliance for Corporate Transparency badanie 1000 sprawozdań przedsiębiorstw, wciąż nie dokonują one prawidłowej analizy ryzyka i możliwości związanych ze zmianą klimatu i raportowaniem właściwych danych na temat swoich planów transformacji klimatycznej. Do podobnych wniosków doszła przeprowadzona przez Climate Action 100+ ocena przedsiębiorstw.
Jeśli biznes ma raportować istotne i porównywalne dane, musi mieć jasność co do elementów podlegających ujawnianiu, metodologii, z jakich należy korzystać, i charakterystyki wskaźników dla konkretnych sektorów. Jest to jeszcze ważniejsze, jeśli weźmiemy pod uwagę, że inwestorzy i banki dostosowują swoje strategie konkretnie pod transformację w kierunku zrównoważonej gospodarki zgodnie z postanowieniami SFDR i kryteriami Taksonomii UE.
Przedsiębiorstwa mogą odwoływać się do wiodących standardów międzynarodowych SASB, GRI i CDP. Istniejące luki muszą zostać jednak wyeliminowane przez standardy w zakresie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem, jakie towarzyszą reformie CSRD (we wcześniejszym artykule szczegółowo opisujemy wzajemne powiązania pomiędzy różnymi regulacjami prawnymi i przewidywane terminy ich wprowadzenia).
Unijne standardy mogą ułatwić przedsiębiorstwom sprawozdawczość poprzez wyznaczenie jasnych kryteriów metodologicznych w czterech obszarach:
Plany transformacji klimatycznej. Cel neutralności klimatycznej szybko staje się standardem dla świadomych światowych trendów spółek, ale ani czytelnicy raportów, ani osoby odpowiedzialne za przygotowanie jego treści nie wiedzą, jakie informacje na temat implementacji muszą być raportowane, by spełnić zamierzenia unijnego ustawodawcy. Należy przede wszystkim sprecyzować kryteria, na które składać się będzie pojęcie celu neutralności klimatycznej – w tym określenie działań i rodzajów emisji – ale także, jakie dodatkowe informacje przedsiębiorstwa powinny ujawniać w tym zakresie włącznie z celami pośrednimi, powiązanymi strategiami i alokacją kapitału.
Bazowe scenariusze zmiany klimatu i narzędzia analizy scenariuszy. Umięjętność wykorzystywania poszczególnych scenariuszy do określania długoterminowego ryzyka i możliwości wciąż stanowi dla przedsiębiorców trudność. Rolą standardów nie powinno być zwykłe kopiowanie rozbudowanych, a przy tym nieprecyzyjnych wymogów uwzględnionych w dotychczasowych normach, ale raczej wspieranie przedsiębiorstw w procesie dokonywania oceny ryzyka. Sukces może zostać osiągnięty tylko w przypadku, gdy standardy wprost określą, z których scenariuszy powinny korzystać spółki i klarownie opiszą, jak należy przeprowadzać analizy.
Wskaźniki ryzyka i szans. Kolejnym wyzwaniem jest brak jednoznacznego wskazania, które informacje związane z ryzykiem i możliwościami muszą być ujawniane. Standardy UE mogłyby wprowadzić więcej szczegółowych wskaźników, zwłaszcza KPI odnoszących się do konkretnych sektorów.
Sektorowe metodologie wyliczania intensywności emisji gazów cieplarnianych i emisji z zakresu 3 (pośredni ślad węglowy). Jak pokazało badanie Alliance for Corporate Transparency, wykorzystywane przez przedsiębiorstwa metodologie dla bardziej złożonych wskaźników są bardzo zróżnicowane, zwłaszcza dla emisji z zakresu 3. Niespójność i brak porównywalności należy wyeliminować, biorąc pod uwagę coraz większe znaczenie zarządzania emisjami w łańcuchu wartości w polityce klimatycznej zarówno organów publicznych, jak i inwestorów.
Bez wątpliwości zmierzamy w kierunku sytuacji, w której wszystkie przedsiębiorstwa będą posiadać plany transformacji klimatycznej. Do osiągnięcia tego stanu przyczynią się nowe regulacje prawne, wymagania inwestorów i potrzeba zapewnienia przez kadry zarządzającej statusu dobrze prowadzonego biznesu. Jednakże, jak wykazały cytowane powyżej badania, wyzwaniem dla biznesu jest fakt, że obecna niepewność panująca na rynku, utrudnia dzisiejszej sprawozdawczości korporacyjnej dotyczącej zrównoważonego rozwoju bycie wystarczająco perspektywiczną, szczegółową i dostosowaną do postanowień Porozumienia Paryskiego. W tym artykule podaliśmy zaledwie kilka szczegółów dotyczących kluczowych elementów planu transformacji klimatycznej i zidentyfikowaliśmy cztery konkretne obszary, w których normy europejskie powinny zapewnić niezbędną jasność na przyszłość.
Wierzymy, że zarys ten pomoże przedsiębiorstwom w przeprowadzeniu kolejnego etapu transformacji już teraz, gdyż gospodarka nie ma czasu na jakąkolwiek zwłokę – zmiany klimatu nie poczekają, aż się do nich dostosujemy.
W razie pytań lub wątpliwości dotyczących kwestii raportowania niefinansowego zachęcamy do kontaktu: krakow@frankbold.org
