Ustawa o petycjach
6 września, po upływie roku od uchwalenia przez Sejm, weszła w życie ustawa o petycjach. Daje ona obywatelom zupełnie nowe narzędzie, z pomocą którego będą mogli brać większy udział w sprawach publicznych.
Prawo a petycje
Przysługujące każdemu prawo do składania petycji, wniosków i skarg przewiduje art. 63 Konstytucji RP. Dotychczas ustawowo uregulowane były tylko wnioski i skargi – tryb ich składania i rozpatrywania określają artykuły 221-247 Kodeksu postępowania administracyjnego. Petycje pozostawały terminem wyłącznie konstytucyjnym, w praktyce ich rolę przejmowały wnioski. Kłóciło się to jednak z samym założeniem wniosku – co do zasady powinien on dotyczyć konkretnej sprawy i zawierać propozycje konkretnych działań, jakie zdaniem wnioskodawcy powinien podjąć organ władzy publicznej. Brakowało w polskim porządku prawnym instrumentu o charakterze bardziej ogólnym, za pomocą którego obywatele mogliby zgłaszać swoje postulaty. Oczywiście złożenie petycji było wcześniej dopuszczalne, ale przepisy nie nakładały na organy władzy publicznej obowiązku ich rozpatrywania, ani odpowiadania na nie w określonym terminie.
Czym jest petycja?
Nowa ustawa o petycjach liczy zaledwie 17 artykułów i jest napisana bardzo przystępnym, zrozumiałym językiem – warto poświęcić kilkanaście minut, aby się z nią zapoznać. Petycję może złożyć każdy – zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna oraz jednostka organizacyjna i niesformalizowana grupa. Podobnie jak skargi i wnioski, petycje składać można w interesie publicznym, własnym, lub podmiotu trzeciego, za jego zgodą.
Co musi zawierać petycja?
O tym czy pismo jest petycją decyduje jego treść, a nie forma. Petycję można składać na piśmie lub e-mailem – w tym drugim przypadku nie trzeba jej podpisywać. Najważniejsze elementy petycji to oznaczenie adresata (organu), wskazanie przedmiotu petycji oraz podanie danych podmiotu wnoszącego petycję, wraz z z miejscem zamieszkania (siedzibą) i adresem korespondencyjnym. Jeżeli w petycji brakuje któregoś z obowiązkowych elementów organ wezwie wnoszącego do jej uzupełnienia.
Kto jest adresatem petycji?
Adresatem petycji może być każdy organ władzy publicznej, a także organizacja lub instytucja społeczna w związku z wykonywanymi przez nią zadaniami z zakresu administracji publicznej. Petycje można kierować także do Sejmu, Senatu i samorządowych organów stanowiących – w takim przypadku można w jej treści domagać się wprowadzenia określonych zmian w prawie. Niewłaściwie zaadresowana petycja zostanie z urzędu przekazana do odpowiedniego organu.
Termin rozpatrzenia petycji
Petycja powinna być rozpatrzona bezzwłocznie, najpóźniej w terminie trzech miesięcy od dnia jej złożenia, w szczególnych wypadkach termin ten może ulec przedłużeniu o kolejne trzy miesiące – jest to istotna różnica w porównaniu do wniosków i skarg opisanych w Kodeksie postępowania administracyjnego, tam bowiem termin na rozpatrzenie wynosi jeden, a w drodze wyjątku dwa miesiące. Jest to jednak zrozumiałe, ze względu na bardziej ogólny charakter petycji.
Organ zawiadamia wnoszącego o sposobie rozpatrzenia petycji na piśmie lub drogą elektroniczną (e-mailem). Każdego roku, w terminie do 30 czerwca, organy władzy publicznej zobowiązane są zamieszczać na swoich stronach internetowych zbiorczą informację o petycjach rozpatrzonych w poprzednim roku, ze wskazaniem liczby petycji oraz sposobu ich rozpatrzenia.
Czy można odwołać się od sposobu rozpatrzenia petycji?
Podobnie jak w przypadku wniosków i skarg, odpowiedź na petycję nie jest decyzją administracyjną i nie przysługuje od niej odwołanie, ani skarga do sądu administracyjnego. Jeżeli organ nie udziela odpowiedzi w terminie można złożyć zażalenie do organu wyższego stopnia, a jeżeli nie ma takiego organu – wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. Nieudzielenie odpowiedzi na petycję nie może być jednak podstawą do złożenia skargi na bezczynność organu do sądu administracyjnego.
Czy warto wysyłać petycje?
Za pomocą petycji, podobnie jak w przypadku wniosków i skarg, nie można wymusić na organach władzy publicznej podjęcia określonych działań lub zmiany prowadzonej polityki. Mimo tego petycje mogą stanowić bardzo przydatny instrument umożliwiający obywatelom aktywny udział w sprawach publicznych. Petycje mogą być szczególnie przydatne dla aktywistów, działaczy i organizacji społecznych – za ich pomocą można nawiązać dialog z władzami, zasygnalizować im istotne problemy, poznać poglądy lub plany organów władzy związane z danym zagadnieniem. Petycje kierowane do Sejmu mogą stanowić swego rodzaju obywatelską inicjatywę ustawodawczą. O tym, czy ustawa o petycjach spełni pokładane w niej nadzieje i doprowadzi do zaktywizowania społeczeństwa przekonamy się w najbliższych miesiącach i latach.
